"Het is verontrustend dat, ondanks de aanvankelijke doelstellingen aan het begin van deze raadsperiode om het vertrouwen in de lokale democratie te herstellen, sommige partijen lijken te kiezen voor een gebrek aan transparantie zodra ze in een machtspositie zitten. Dit ondermijnt de democratische waarden waar we voor staan en het vertrouwen van de inwoners in het lokale bestuur van Aalsmeer."
Stevige woorden van PvdA-leider Jelle Buisma. Het raadslid reageert op vragen van
Nieuws in Aalsmeer over de bestuurscultuur in Aalsmeer. Aanleiding is een onderzoek dat journalist Gep Leeflang vorig jaar deed voor dagblad
De Stentor naar achterkamertjespolitiek in gemeenten.
Uit zijn onderzoek, waaraan 227 van de 342 Nederlandse gemeenten hebben meegewerkt, concludeert Leeflang dat bijna de helft van de gemeenten regelmatig achter gesloten deuren vergadert.
Volgens verschillende hoogleraren gaat dit in tegen de geest van de Gemeentewet en de principes van een democratische rechtsstaat. Leeflang won met zijn onderzoeksartikel begin mei de prestigieuze journalistieke prijs De Tegel.
Met de benen op tafel
De journalist vroeg voor zijn onderzoek ook de gemeente Aalsmeer naar de gehanteerde vergaderwijze. Een woordvoerder van de gemeente in 2023 tegen de krant:
"Naast de reguliere vergadervorm zijn er incidenteel werksessies voor de raadsleden waarin raads- en commissieleden 'met de benen op tafel' met vertegenwoordigers van het college en de organisatie over specifieke onderwerpen, veelal ter voorbereiding van beleidsontwikkeling. Deze bijeenkomsten zijn alleen voor de raads- en commissieleden toegankelijk."
"Puur technisch informeren bestaat niet, er zitten altijd vooringenomenheden in," reageerde professor bestuurskunde Michiel de Vries hierop in
De Stentor. "De levensgrote kans bestaat dat raadsleden zich laten inpakken door de wethouder, die zijn plan graag wil doorzetten. Ondertussen weten inwoners die ermee te maken krijgen nog niet wat dat plan is." Annemarie Drahmann, universitair hoofddocent bestuursrecht: "Ook 'sparren' met de raad heeft gewoon een politiek karakter. Dat dient in openbaarheid te gebeuren."
Hoe is de situatie nu in Aalsmeer
Hoe is de situatie in de gemeente Aalsmeer, nu bijna een jaar na het onderzoek van Leeflang? Hoeveel besloten raadsvergaderingen en (niet openbare) informele overleggen zijn er tot nu toe in 2024 geweest? En hoe kijken partijen in onze gemeente tegen de 'werksessies zonder pottenkijkers' aan? Gaat dit ten koste van de transparantie richting inwoners?
Nieuws in Aalsmeer vroeg de vier fractievoorzitters van PvdA, D66, Absoluut Aalsmeer en VVD naar hun mening.
Toeval of niet, voor Jelle Buisma van de PvdA komen de vragen op het juiste moment. "Juist vorige week zat vol met dit soort bijeenkomsten. Twee keer een woordvoerdersoverleg, een inhoudelijke sessie, een informatiebijeenkomst, een commissie Maatschappij en Bestuur, een auditcommissie en een werkbezoek. Van deze bijeenkomsten voor de gemeenteraad was slechts één vergadering openbaar, dit benadrukt het belang van uw vragen over transparantie en democratische principes."
Publieke verantwoording
Buisma geeft aan dat het afgelopen jaar tal van besloten/geheime bijeenkomsten hebben plaatsgevonden waarvan de onderwerpen en de redenen voor geheimhouding niet publiekelijk zijn toegelicht. "Deze gang van zaken werpt een vreemd licht op het bestuur van Aalsmeer. Het lijkt erop dat het college van B&W in Aalsmeer terughoudend is in het publiekelijk afleggen van verantwoording, terwijl de coalitiepartijen CDA, VVD en D66 tot op heden weinig geneigd zijn hierin verandering te brengen," aldus de PvdA'er.
Een besloten raadsvergadering is volgens de Gemeentewet verplicht als vertrouwelijke persoons- of bedrijfsgegevens worden behandeld. Een besloten raadsvergadering kán als bijvoorbeeld economische of financiële belangen van de gemeente in het geding komen. Ook is geregeld waarover niet vergaderd en besloten mag worden in een vergadering achter gesloten deuren. Dit betreft onder meer de vaststelling en wijziging van de begroting, en de benoeming en het ontslag van wethouders. Over informele overleggen is in de Gemeentewet niets opgenomen.
Noodzaak voor toelichting
"We hebben in Aalsmeer enkele besloten raadsvergaderingen gehad de afgelopen twee jaar. In alle gevallen klopte de redenen voor de geheimhouding", meent fractievoorzitter Sybrand de Vries van D66. "Maar het staat uiteindelijk buiten kijf dat openbaarheid van bestuur en de openbaarheid van de
vergaderingen de regel vormen en de besloten, geheime vergaderingen de uitzondering."
De Vries laat blijken geen tegenstander te zijn van informele overleggen, de 'benen-op-tafelgesprekken', tussen raad en college en spreekt tegen dat die in Aalsmeer een geheim karakter hebben. "Door de toename van complexiteit is er een grotere noodzaak tot een meer uitgebreide toelichting ter ondersteuning van het raadswerk. Dit kan door informele overlegvormen."
De leider van D66 vindt niet dat dit automatisch betekent dat er sprake zal zijn van geheimhouding. "En zeker niet dat democratische controle onmogelijk wordt. Partijen kunnen in de openbaarheid overleggen over hetgeen in deze sessies is besproken, en meenemen in hun verklaring bij de behandeling in de openbare en formele vergaderingen."
Minder krampachtig
Als voordeel ziet De Vries in de informele overleggen, die zelden op de agenda worden gezet, een tijdsbesparing, en dat het voor een betere uitwisseling van informatie zorgt. "Niet alleen tussen het college en de gemeenteraad, maar ook tussen de fracties onderling."
Het raadslid van D66 ervaart dat tijdens 'benen-op-tafelgesprekken' minder krampachtig op de woordkeuze wordt gelet. "Informele overleggen bevorderen een menselijke manier van communiceren en overleg. De ervaring leert dat dit in Aalsmeer goed werkt."
Buisma vindt het uit het oogpunt van D66 begrijpelijk dat De Vries de voordelen van informele overlegvormen naar voren brengt, maar meent dat het belangrijk is om ook de risico's te belichten. "In Aalsmeer bestaat het reële gevaar dat deze informele praktijken institutionaliseren en een gesloten bestuurscultuur creëren, wat kan leiden tot een afname van transparantie en moeilijk controleerbare besluitvorming. Dit ondermijnt het vertrouwen in de lokale overheid op de lange termijn."
Zorgwekkend
De PvdA'er zegt dat het een zorgwekkend gegeven is dat gemeente Aalsmeer meer zaken geheim verklaart dan vergelijkbare gemeenten. "Dit wijst erop dat geheimhouding in Aalsmeer vaker wordt gezien als de standaardoplossing in plaats van een uitzondering. Deze zorg wordt verder versterkt doordat het college van B&W sinds 2023 de bevoegdheid heeft om geheimhouding op te leggen zonder goedkeuring van de raad. Hierdoor is het in Aalsmeer niet langer duidelijk welke besluiten geheim worden verklaard en om welke reden.
Het is daarom cruciaal om een balans te vinden tussen informele overleggen en formele transparantie, waarbij de uitkomsten en belangrijke punten van deze gesprekken openbaar worden besproken en vastgelegd. Zo blijven alle inwoners op de hoogte en kan de democratische controle worden gewaarborgd," aldus Buisma.
Demonstratief afwezig
De PvdA-leider vindt het als oppositiepartij tijdens informele overleggen een uitdaging om zijn punt te maken. "Vooral wanneer dit in beslotenheid gebeurt en wij pas op het moment zelf worden geïnformeerd. De laatste paar keer hebben we als PvdA samen met GroenLinks demonstratief afwezigheid getoond, maar dit werd niet positief ontvangen. Men verwijt ons vervolgens dat we de besluitvorming vertragen en overbodige vragen te stellen, terwijl wij juist een grondige en openbare discussie over onderwerpen willen voeren."
Hoewel voorstander zegt De Vries dat vooraf wel getoetst moet worden of een bepaald informeel overleg noodzakelijk is. "Want het risico bestaat natuurlijk altijd dat informaliteiten tot vertrouwelijkheden verworden. Raads- en commissieleden moeten daarop attent blijven. Overeind blijft staan dat ook de informele vergaderingen gebonden zijn aan de regels van transparantie en openbaarheid van bestuur. Maar hier bestaan geen uitdrukkelijke regels voor op papier. Wat niet is kan nog komen uiteraard."
Absoluut Aalsmeer
Absoluut Aalsmeer doet schoorvoetend mee met informele overleggen, zegt fractievoorzitter Werner Koster. "We horen het college aan. Elke keer ventileren we ons standpunt dat we het inhoudelijk gesprek in de openbaarheid willen voeren, nadat we daar binnen de fractie over hebben gesproken. Het is lastig om iets over de legitimiteit van het bijeenroepen van de partijwoordvoerders te zeggen. Meestal worstelt een wethouder met een dossier en wil dat even tegen het licht houden om en koers te bepalen. Daarop vindt dan reflectie plaats zonder direct een standpunt in te nemen."
Er scherp op blijven
Naar aanleiding van het onderzoeksartikel van
De Stentor hebben Joost Sneller, Hind Dekker-Abdulaziz (beiden D66) en Laura Bromet (GroenLinks) vorig jaar vragen gesteld aan Hanke Bruins Slot, demissionair minister van Binnenlandse Zaken. De Kamerleden vinden dat een informele bijeenkomst geen vluchtweg mag worden om bepaalde informatie voor burgers en pers verborgen te houden.
In haar antwoord oktober 2023 noemt Bruins Slot het begrijpelijk dat raadsleden de behoefte kunnen hebben om, los van de besluitvorming en beraadslaging, met elkaar en/of met het college te overleggen. De minister onderschrijft, vanuit het oogpunt van transparantie en democratische legitimatie van besluitvorming, dat het belangrijk is er "scherp op te blijven dat geen formele besluitvorming plaats kan vinden tijdens niet-openbare informele overleggen".
Wees terughoudend
Tegelijkertijd doet Bruins Slot de aanbeveling aan gemeenten om ook bij dit type overleggen zo transparant mogelijk te zijn richting de inwoners, en er terughoudend mee om te gaan. In het kader van de openheid vindt de minister het een goed idee dat gemeenten bekendmaken wanneer er een niet-openbare bijeenkomst is en eventuele documenten die daar worden besproken actief openbaar maakt. Bruins Slot zag geen aanleiding een verplichting hiertoe in de wet op te nemen.
Om ook de mening van de rechterflank in de gemeenteraad over informele overleggen te peilen heeft Nieuws in Aalsmeer VVD-fractievoorzitter Dirk van de Zwaag een aantal vragen voorgelegd. Van der Zwaag liet weten de afgelopen periode niet in de gelegenheid te zijn om op de vragen in te gaan.
* De reactie van de gemeente Aalsmeer is in De Stentor weergegeven in een korte samenvatting. Nieuws in Aalsmeer heeft bij de krant de volledige reactie van de gemeente opgevraagd en gekregen.
Relevant:
Onderzoeksartikel van de Stentor
Het volledige antwoord van minister Bruins Slot op vragen Kamerleden
Geef uw reactie
Deel dit artikel:
